ეკონომიკის გლობალიზაციის პირობებში ქვეყანა, რეგიონი ან ქალაქი დაინტერესებულია დადებითი იმიჯის შექმნაში. ტერიტორიული წარმონაქმნისთვის აუცილებელია შეიქმნას და წარადგინოს ზოგადი სურათი, რომელიც განკუთვნილი იქნება სხვადასხვა სამიზნე აუდიტორიაზე – ინვესტორებზე, მეწარმეებზე, პოტენციურ რიზიდენტებზე, ტურისტებზე ან ადგილობრივ მოსახლეობაზე.
ტერიტორიის ბრენდინგი არის ახალი მიდგომა, რომელიც საშუალებას აძლევს რეგიონებს შეიქმნას მიმზიდველი, მრავალმხრივი, საინტერესო იმიჯი.
ტერიტორიის ბრენდინგი შეიქმნა მარკეტინგის, იმიჯოლოგიის, ეკონომიკის და გეოგრაფიის მიჯნაზე. მაგრამ, სწორედ გეოგრაფიას – მეცნიერებას, რომელიც აწარმოებს ობიექტების და პროცესების სივრცით ანალიზს, ეკუთვნის მოწინავე როლი ტერიტორიის ბრენდის შექმნაში.

ტერიტორიის ბრენდინგი არის ქალაქების, რეგიონების, გეოგრაფიული ზონების, სახელმწიფოების კონკურენტუნარიანობის გაზრდის სტრატეგია, რათა მოიზიდონ მეტი ინვესტორი, ტურისტი, ახალი მაცხოვრებლები და კვალიფიციური მიგრანტები.
რუსი ბრენდინგის სპეციალისტი დ.ვ. ვიზგალოვი ამბობს, რომ ქალაქის ბრენდის ფორმირება და განვითარება შედის ქალაქის მარკეტინგის ცნებაში.
იგი განიხილავს მარკეტინგს, როგორც „ქალაქების ინტერესების სისტემურ წინსვლას“, ხოლო ბრენდინგს, როგორც მარკეტინგის „ყველაზე დახვეწილ და ინტეგრირებულ ფორმას“.
თუმცა პირველად ტერმინი ადგილის მარკეტინგი (Place marketing) გამოიყენა ინგლისელმა პოლიტიკურმა მრჩეველმა და ეროვნული ბრენდინგის მკვლევარმა საიმონ ანხოლტმა 2002 წელს.
იგი განიხილავს ადგილის მარკეტინგს, როგორც ტერიტორიის ბრენდინგის ნაწილს.
ჩემს ნაშრომში ვემხრობი ანხოლტის განმარტებას, რადგან უფრო სწორად მიმაჩნია, რომ ბრენდინგი არის მარკეტინგული მეთოდების ნაწილი.
ტერიტორიის ბრენდინგი არის პროექტი, რომელიც დაფუძნებულია ტერიტორიის კომპლექსურ შესწავლაზე, მისი გეოგრაფიული სურათის წარმოსახვასა და პრეზენტაციაზე.
შესაბამისად, მისი შემადგენელი ნაწილებია გეოგრაფიული სურათი, იმიჯი და რეპუტაცია.
გეოგრაფიული სურათი, თავის მხრივ, მოიცავს ფიზიკურ-გეოგრაფიულ, ისტორიულ-კულტურულ და სოციალურ- ეკონომიკურ ინფორმაციას ტერიტორიაზე.
გეოგრაფული სურათი ქმნის ტერიტორიული ბრენდის ფორმირების ძირითად წინაპირობას.
ტერიტორიის იმიჯი არის საზოგადოების ცნობიერებაში ასახული ტერიტორია ჩამოყალიბებული შეხედულებების მთლიანობა.
იმიჯი იქმნება ერთი „ობიექტური“ (გეოგრაფიული სურათი) და ორი „სუბიექტური“ აზრიდან (პირადი გამოცდილება, პირადი წარმოდგენა და სხვისი აზრი, სტერეოტიპები ტერიტორიაზე) (Визгалов, 2008).
გეოგრაფიული სურათისგან განსხვავებით, გამოსახულება იქმნება ძირითადად მას-მედიის საშუალებებით კონკრეტული პოლიტიკური, სოციალურ-კულტურული და ეკონომიკური მიზნებისთვის.
შესაბამისად, ამ მიზნებიდან გამომდინარე, ტერიტორიის იმიჯმა შეიძლება მიიღოს როგორც დადებითი, ასევე უარყოფითი კონოტაციები.
იმიჯი ყოველთვის გულისხმობს შეფასებას სხვისი მხრიდან.
უნდა განვასხვავოთ იმიჯი და რეპუტაცია.

ტერიტორიის რეპუტაცია – 

არის დიდი დროის მანძილზე დაგროვილი შეხედულებების მთლიანობა ტერიტორიაზე.

ტერიტორიის იმიჯი – 

იმიჯის შექმნა არ საჭიროებს დიდ დროს, მაშინ როცა რეპუტაცია იქმნება წლების განმავლობაში (Попов А. В., 2008).
საბოლოო ჯამში, ტერიტორიული ბრენდინგის მიზანი არის კონკრეტული ტერიტორიის დასახული იმიჯის და რეპუტაციის შექმნა, რომელიც იმუშავებს მის განვითარებასა და წინსვლაზე.
ყველაზე რთული ტერმინი არის „ადგილის ბრენდი“. არსებობს ბრენდის განმარტების ბევრი ვარიაცია. ხშირად ბრენდი აღიქმება როგორც ვიზუალური სახე (მაგ. სახელი, სიმბოლო).
თუმცა ბოლო დროს ძალიან ბევრი მეცნიერი ტერიტორიის ბრენდს ხსნის, როგორც მრავალგანზომილებიან მთლიანობას, რომელიც შედგება ფუნქციური, ემოციური და მატერიალური ელემენტებისგან, რომლებიც, თავის მხრივ, ერთად ქმნიან ტერიტორიაზე ასოციაციების უნიკალურ ნაკრებს საზოგადოების ცნობიერებაში (Kavaratzis M., Ashworth G., 2005).
მოცემული კვლევის შემთხვევაში ტერიტორიის ბრენდი განიხილება, როგორც კომპლექსური გეოგრაფიული სურათი, რომელიც მოიცავს უნიკალური სიმბოლურ და ასოციაციურ ელემენტებს და გადმოსცემს ტერიტორიის იდენტობას.
გეოგრაფიული მიდგომა იძლევა ტურისტული ტერიტორიული ბრენდის შექმნის შესაძლებლობას, რომელიც ეყრდნობა რეგიონის ობიექტურ მახასიათებლებს და ტურისტულ-რეკრეაციული მთლიანობის დაგეგმარებას.
ტურისტული ტერიტორიის ბრენდი – ეს არის ბუნებრივი, ისტორიულ-კულტურული ცნობილი ობიექტი ან ობიექტების კომპლექსი, ასევე მარშრუტი, რომელიც მოიცავს ამ ობიექტების მონახულებას, უნიკალური ღონისძიება, მომსახურება და სხვ.
ტურისტული ბრენდი წარმოადგენს ისეთ ღირსშესანიშნაობას, რომელიც აუცილებლად სანახავია და წარმოადგენს ქვეყნის, ქალაქის ან რეგიონის მთავარ ატრაქციას (მაგალითად, ეიფელის კოშკი პარიზში, თავისუფლების ქანდაკება ნიუ-იორკში და სხვ.) ტურისტული ბრენდი აადვილებს კონკრეტული ტერიტორიის ან ადგილის ტურისტულ ბაზარზე წარდგენას, ცნობადობის გაზრდას და დადებითი იმიჯის შექმნას (იხ. ცხრ. 8).
მოცემული ნაშრომის ფარგლებში შევეცადე შემექმნა საქართველოს ტერიტორიის ტურისტული ბრენდი და მეჩვენებინა ის უნიკალური მახასიათებლები, რომლითაც ქვეყანა გაოირჩევა დანარჩენი მსოფლიოსგან, კერძოდ: ადგილის გეოგრაფიული თავისებურებებით, ეროვნული ტრადიციებით, ისტორიით, მოსახლეობის იდეოლოგიით ღვინის ტურიზმის ჭრილში.
მეორე თეორია, რომელიც აქტუალურია ღვინის ტურიზმის განვითარებაში, არის კლასტერულ მიდგომასთან დაკავშორებით.
ღვინის ტურიზმის კლასტერები აერთიანებენ ტერიტორიებს, რომელიც იზიდავს ტურისტებს ლამაზი ლანდშაფტის, კულტურულ-ისტორიული ატრაქციების და ღვინის წარმოების კომბინაციით.
კლასტერის ჩამოყალიბება გულისხმობს ფოკუსირებას კონკრეტულად ისეთი საწარმოებითა და ორგანიზაციებით შემოსაზღვრულ ტერიტორიაზე, რომლებიც დაკავებული არიან არა მარტო გამომუშვებით და ფორმირებით, არამედ ტურისტული პროდუქტის გაყიდვის და გარეკლამების ხელშეწყობით.
კლასტერული მიდგომით ფორსირება წარმოადგენს ეკონომიკის განვითარების ბუნებრივ ეტაპს, ხოლო მისი გავრცელება შეიძლება განვიხილოთ მაღალგანვითარებული ქვეყნების ეკონომიკის მთავარ მახასიათებლად (Д. Визгалов, 2011).
გარდა ამისა, კლასტერის სპეციფიკა მდგომარეობს სინერგეტიკული ეფექტის მიღებაში იმ ორგანიზაციებისთვის, რომელიც მასშია ჩართული.
ცალკეულ სუბიექტებთან შედარებით, სინერგიული ეფექტი, გამოიხატება მთლიანი სტრუქტურის კონკურენტუნარიანობის ამაღლებაში.
ცხრილი 8. ტურისტული ბრენდის ტიპები და მაგალითები*

ტურისტული ბრენდის ტიპები	მაგალითები
რეგიონი, ადგილი, ტერიტორიის ნაწილი, სანაპირო	კავკასიონი, შავი ზღვის სანაპირო ზოლი
ბუნებრივი ატრაქციები	უშბა, ქორულდის ტბა, ტაბაწყურის ტბა, მდ. მტკვარი, მდ. არაგვი
ისტორიულ-კულტურული ძეგლები	სტალინის სახლ-მუზეუმი გორში, მეტეხის ეკლესია, ნარიყალას ციხე, ვარძია, რაბათი, სვანეთის კოშკები
ბრენდირებუი მარშრუტები და ტურები	საქართველოს ღვინის გზა
ღონისძიებები, ფესტივალები	ღვინის საერთაშორისო გამოფენები, კონკურსები, ღვინის ფესტივალი
მომსახურება	ბორჯომის და წყალტუბოს სამკურნალო კურორტები
სასმელი და კულინარია	ღვინო, ჭაჭა, საქართველოს ტრადიციული სამზარეულო

*შესრულებულია ავტორის მიერ

კონკურენტუნარიანობის ამაღლების ასეთი მექანიზმი ქმნის საფუძველს ეფექტური ტურისტული კლასტერების შექმნისთვის.
ასევე ხელსაყრელია ის, რომ კონკურენტუნარიან კლასტერებს სხვადასხვა რეგიონებში და ქვეყნებში აქვთ ერთმანეთთან კავშირი.
შიდა და საერთაშორისო კავშირების გაბმა და განვითარება არის კლასტერული პოლიტიკის საფუძველი. ეს გულისხმობს თანამშრომლობას და ასევე სხვადასხვა პროგრამების ერთობლივ რეალიზაციას მსგავსი კლასტერებს შორის.
კლასტერული მიდგომის მნიშვნელოვან უპირატესობას წარმოადგენს განსხვავებული საწარმოების გაერთიანება. სწორედ კლასტერულ მიდგომას შეუძლია გაზარდოს ტურისტების რაოდენობა კონკრეტულ ტერიტორიაზე.
ტურიზმში, საერთო მოვლენაა პატარა ფირმების კლასტერები, რომლებიც ქმნიან ბრენდს თავისი დესტინაციისთვის.
ევროპაში ჩანს საჯარო პოლიტიკის „კლასტერფიკაცია“, ცალკეული ფირმების მხარდაჭრიდან გადადიან რეგიონალური კლასტერების მხარდაჭერაზე.
მაშასადმე, კლასტერული მიდგომა ეხმარება კონკრეტულ ტერიტორიებს განვითარებასა და ბრენდის შექმნაში. ხოლო, გლობალიზაციის და მზარდი კონკურენციის პირობებში, აუცილებელია ქვეყნის მარკეტინგის და ტურისტული ტერიტორიების იმიჯის განსაზღვრა.
ბრენდის ფორმირება ხდება განსხვავებული გეოგრაფიული, სოციალური, ისტორიული-კულტურული და ეკონომუკური ფაქტების შერწყმით.
ამიტომ ქვემოთ განვიხილავთ ყველა იმ ასპექტს, რომელიც მნიშვნელოვანი საქართველოს, როგორც ღვინის ტურიზმის დესტინაციის, ბრენდინგისთვის.

სოფიკო სამადაშვილი . ღვინის ტურიზმის გეოგრაფია და მისი განვითარების პერსპექტივები საქართველოში . სამაგისტრო ნაშრომი . თბილისი, 2018

---

ღვინის ტურიზმი